Dinastiya

Villafuerte. Marcos. Duterte. Cayetano. Villar. Binay. Garcia. Estrada. Ortega. Romualdez. Ampatuan. Remulla. Revilla. Kho. An mga pamilyang ini iyo an pira sa mga pampulitikang dinastiya sa Pilipinas. Kung perang dekada nang an saindang pamilya – mga magurang, mga tugang, mga aki, mga agom, mga makuapo, mga pinsan – inbwelto sa politikang pan-elektoral sa Pilipinas.

Sa maabot na eleksyon sa 2025, madaralagan na naman sa iba-ibang posisyon an mga miyembro kan mga pamilyang ini. Garo baga pigpapara-pasa sana sa laog kan saindang pamilya an pagpadalagan kan gobyerno, kun bakong sa lado nasyonal, sa saindang mga lokal na distrito o probinsya.

Sasabihon ninda, demokrasya ang Pilipinas kaya maski siisay pwedeng magdalagan. Binoboto daa sinda kan mga tawo, kaya anong magiginibo ninda kun gusto sinda kan mga tawo?

Totoong maski siisay na may kakayahan o ambisyon na maglaog sa politika pwedeng magdalagan basta kwalipikado. Totoo man na an mga tawo an nagpipili kun siisay an saindang iboboto.

An problema ginigibo nang negosyo kan mga pamilyang ini an politika. Gigibuhon ninda an gabos na medyos o paagi nganing dai mawara sa saindang pamilya an pagkontrol ninda sa gobyerno, magin lokal o nasyonal.

Aram man kan kadaklan na an sarong alkalde, representante, gobernador, senador, bise presidente o presidente may mga pribilehiyo – mga pribilehiyong inaabuso kan mga nakatukaw sa gobyerno na iyo an pinagpupunan kan saindang mga hinabunang kayamanan (ill-gotten wealth).

Dakulang bentahe kun an sarong politiko miyembro kan sarong dinastiya. Yaon na saiya an gabos: kuwarta, koneksyon, popularidad, kontrol sa mga barangay, asin poder. Admitiron ta man o dai, dipisil madaog sa eleksyon kun an nagdadalagan miyembro nin sarong pampulitikang dinastiya. Kaya ngani may mga dai kwalipikadong politiko na miyembro kan pampulitikang dinastiya na nanggaganang alkalde, gobernador, representante o senador.

May mga analista na nagsasabi na an arog kaining sistema sa politika naglilimitar nin totoong kumpetisyon kun may eleksyon, nag-propromote nin korapsyon asin pag-abuso sa poder.

Estudiaran ta an pamilya Villafuerte kan Camarines Sur. Nagpuon an kontrol kan pamilya Villafuerte sa Camarines Sur kan magin gobernador si Luis Villafuerte Sr. sa laog nin kinseng taon: 1986-1992 tapos 1995-2004 bago nagin miyembro kan Kongreso puon 2004 abot 2013.

Si Luis Raymund “LRay” Villafuerte Jr. iyo an nagsirbing gobernador sa laog nin siyam na taon puon 2004 abot 2013 kan magretiro an saiyang ama na si Luis Sr. Dai pa nautbanan si LRay nagdalagan asin nangganang representante kan panduwang distrito kan Camarines Sur kan 2016.

Pakatapos kan termino ni LRay, si Miguel Luis “Migz” Villafuerte naman na aki nya an nagin gobernador puon 2013 abot 2022. Sa ngunian, representante si Migz kan panlimang distrito kan Camarines Sur.

An presenteng gobernador kan Camarines Sur ngunian iyo si Vincenzo Renato Luigi Villafuerte, tugang ni Migz, beinte siete anyos asin mayong eksperiensya magpadalagan nin gobyerno. Dai na kita magngalas kun tano asin pano sya nanggana.

Kun susumahon, minaluwas na an gobyerno kan probinsya kan Camarines Sur sa ngunian kapot kan pamilya Villafuerte sa laog nin treinta y otso anyos puon kan 1986. An nakakamundo, sabi sa Google, “Camarines Sur is the poorest province in th Bicol Region with a poverty incidence of 38.7% as of February 2024.”

Totoong binoboto an mga Villafuerte kan mga tawo. Pero pagkaagi nin halos apat na dekada nin pagsirbi sa probinsya, panahon na siguro na magkaigwa nin delikadesa asin pakumbaba an mga Villafuerte na magpahunod naman sa bagong henerasyon nin mga kwalipikadong politiko na bakong miyembro nin pampulitikang dinastiya.

Mas gulping ma-bilib sa mga Villafuerte kun masunod sinda sa espiritu kan nakasurat sa 1987 Konstitusyon na ipinagbabawal an pampulitikang dinastiya maski na ngani mayo pa kan inaapud na “enabling laws” na ma-implementar kan nakasurat sa Konstitusyon.

Haros apat na dekada na puon kan namukna an 1987 Konstitusyon pero mayo pa giraray “enabling laws” na magbabawal sa mga pampulitikang dinastiya sa Pilipinas. Simple sana an rason – an mayorya kaya kan mga representante na dapat masurat kay ley anas miyembro kan pampulitikang dinastiya. Natural an prayoridad ninda iyo an pagpreserba kan saindang dinastiya.

An hamon (challenge) sa gabos na mga pampulitikang dinastiya, arog kan mga Villafuerte, ngunian na panahon ipahiling sa mga namamanwaan na pwede sindang magbago, sarong “moral conversion” kun baga na dipisil gibuhon pero pwedeng porbaran para sa karahayan kan kagabsan.