Istoriyang Kakanon

Ano ang memoria nindo nin masiram na kakanon? Pira si edad nindo asin saen? Nagtagahapot ako sa mga kabisto ko asin nagpapasalamat ta may mga nagheras kan saindang istoriyang kakanon. Si Robs, dati kong estudiante, pancit inulas sa merkado publiko sa ciudad nin Iriga kan siya anom na taon pa sana. Ang pancit inulas, kombinasyon nin pancit bato na may dikit na sabaw na binabawan nin dinuguan. Nabibisto pa sana asin nagsisikat ini sa Naga, reparo ko mga duwang taon na ang nakaagi. Masiram na pamahawan o meriendahan ang pancit inulas lalo na kung lemoncito ang gamit na pang alsom sa dinuguan.

Si Paul, an sakuyang ka-batch kan elementary, treinta y cinco años niya nadiskubre ang pancit guisado kan kakanan sa may Elias Angeles na ang dating puesto sa may P. Diaz, ang manamit na chili oil ang panlaban kan pancitan na ini, na puedeng ihalo sa sawsawan na lemoncito asin toyo. Ang gamit nindang hilaw na pancit gibo man sana nin sikat na panaderia sa may Sabang harani sa saod.

Sarong Easter Sunday, lomi saka siopao kan sarong kakanan harani sa Plaza Rizal ang giromdom ni Lance, saro man sa naging estudiante ko dati sa AdNU, walong taon pa sana siya kadto. Igua ako nin parehong pagtubod, ang lomi saka toasted siopao, pang Domingo yan. Domingong hapon pakatapos mag-siesta, ang background musikang makaluma- may kabublayan na dara sa pagmate ta iyo man ang aldaw nin pahingalo. Comfort food ang apod ta, ang kahapunan nin kada Domingo mga oras yaon sa pagpreparar sa masunod na enot na aldaw nin trabaho-Lunes.

Ang istoriya ni Mia, giromdom kan saiyang memoria ang luto kan saiyang Tatay sa harong ninda, sinabawan na manok na may ubod nin batag kan siya nagkaklase nin elementarya. Dai ko pa naprobaran ang lutong ini, pero nakahiling ako nin binebentang ubod nin batag sa merkado publiko harani sa Boracay. Sa dugang na impormasyon ni Mia, sa Visayas talaga hale ang recipe ta duman nagdakula si Tatay niya.

Paksiw saka Ma-ki sa General Luna na kataid nin sarong bangko ang naging paborito ni Arlie kan siya siyam na taon pa sana, saro sa mga dating volunteers kan Public Good Library, an samong adbokasiya sa pagpalakop nin libreng pagbasa lalo na sa mga kaakian. Pirmi sinda nagbibisita kan saindang ama sa kakanan na bistong maray na nagbebenta man mga piesa nin appliances. Duwang bagay na dai man konektado, pero parte kan memoriang dai malilingawan. Ang Ma-Ki, kaagid nin pares pero lomo nin karneng orig ang gamit. Mayumok ang karne asin ang sarsa na pinasaan nin sugok, malapot. Ka-kombinasyon kaini ang arroz o sinanlag na maluto na tinimplahan toyo dangan binudbudan nin dikit na dahon sibuyas. Ang paksiw, siring sa istoria ni Arlie, simple sana, karne saka maalsom na sabaw. Alagad, sa sakong pagnamit kan sabaw, masakit arugon ang timpla.

Makagutom ang orolay kakanon ano? Lalaktawan ta muna ang Kinalas ta may suway akong istoriya sa sikat na paborito ta. Ngonian na bulan nin Abril, pinagseselebrar ta ang Filipino Food Month na may temang ““Sarap ng Pagkaing Pilipino, Yaman ng Ating Kasaysayan, Kultura at Pagkatao.” Sa selebrasyon na ini tinatawan importansya ang sektor kan agrikultura bilang pinagkukuanan kan satong pang-oroaldaw na kakanon, sangkap, rekado, bangot o ano pa man na kaipuhan sa pagluto.

Si mga istoriyang mga hineras sako kan pag-iriba, kadaklan kung bako gabos, may impluwensiya nin ibang nasyon. Ano ang tunay na Pilipino talagang kakanon. Sa librong “Pigafetta’s Philippine Picnic” ni Felice Prudente Sta. Maria, nakasurat na bago pa ang kolonisasyon, igwa man kitang sadiring kakanon. Saegun sa istoriyang sinurat ni Pigafetta, sarong Italyanong iskolar na kaiba sa ekspedisyon ni Magellan, nasa maalsom ang pagnamit kan satong mga ninuno, posible ini dahil sa presensya kan mga kahoy na gamit ang dahon asin bunga bilang pang-alsom, yaon ang Lubas, Tila o batuan sa Visayas, Katmon asin iba. Sa panapos na parte kan libro, nagsabi na ang kakanon minatao nin kaogmahan.

Pagpasalamat. Salamat sa mga nagheras kan saindang istoriyang kakanon, Mia, Arlie, Lance, Robs, asin Paul. Nagpapasalamat man ako ki Tsa Lydia, saro sa mga nagtitinda nin ornamental plants saka culinary herbs sa Kadiwa sa may City Hall Grounds kada Miercoles hasta Biernes. Naistoriya niya sako na nagbabasa siya nin Bicol Mail kaibahan na ang mga nakaaging entry digdi sa sakuyang kolumn asin saindo po na pirming nagsusuporta sa satong lokal na semanal na peryodiko. Salamat po!