Oras Nin Paraoma

Ang ciudad sarong lugar kung saen nakatugdok ang mga negosyo, kung saen ang komersyo, mga bangko, “malls”, kung saen ginigibo ang manlaen-laen na transaksyon, kung saen ang sentro kan ekonomiya na nakawsa nin pagtalubo, progreso asin pag-asenso. Iyo man ang sakong pagbisto sa ciudad nin Naga kan ako high school pa sana. Haen man ang mga tanuman? Igua pa man agrikultura ang ciudad? Pag tungtong ko nin kolehiyo, mas nabisto ko ang ciudad. Segun sa datos, ang total land area kan Naga malaog 8, 448 na ektarya asin igwa pa man nin natatadang halos 40 hasta 45 porciento na agrikultural alagad 2,000 ektarya na sana ang daga na padagos na tinatanuman asin nakaka kontribwer sa produksyon agrikultural kan ciudad. Siring sa dalagan kan satong nasyon, makokonsidera pang agrikultural ang Pilipinas kung ang babasehan ang kahiwasan kan daga na puedeng tanuman alagad bako nang agrikultual ang satong ekonomiya dahil sa padagos na pagbaba kan ingreso sa Agriculture, Fishery and Forestry, 9 porciento sana ang naikontribwer sa satong Gross National Product o GNP kan taon 2023, nangengenot ang Service Sector (57 porciento) asin pinapangaduwahan kan Industrial Sector (34 porciento). Ano ang implikasyon kaini? Malinaw ang dakulang lagwat asin pagwalat sa sector na iyo kuta na ang pinakaposte kan kada ekonomiya, kung saen hale an satong pagkakan sa pang aroaldaw, an kabuhayan kan satong mga paraoma asin mga parasira. Tano kung sisay ang nagtatanom, iyo ang nagugutom? Mayo nin sarong kasimbagan sa hapot na ini, puede tang hilingon ang panahon na may dara nin kalamidad, pagtaas kan presyo nin inputs, pagmahal kan labor o iba pang kapital sa pagtanom, yaon ang pag-atake kan mga peste asin helang, asin yaon ang hababang presyo nin produkto sa mercado kawsa kan sarabay na pag-ani. Dagdag pa ang padagos na land conversion o pagbenta kan mga daga, pagbawas nin mga tanuman para istaran o gibohon lugar nin komersyo. Ang sunod na hapot, ano ang remedyo o lakdang ta sa mga realidad na inaagihan kan sektor?

Ang masarig na agrikultura mapoon sa paraoma asin parasira na may marhay na kita o income na nakukua sa saindang mga tanuman o sa pagsisira. Kung ang pag-oma may kita, ano ta bubutasan ang tanuman na daga? Ini ang malinaw na direksiyon para sa sector segun sa dating City Agriculturist, Mr. Frank Mendoza, asin ini inuuyonan bilang sarong modelo na ma-aser. Marhay ang food security sa parte kan mga konsumidores pero importanteng maray ang income security lalo na sa parte kan mga paratanom asin parasira. Ang income security puedeng ma-realizar sa tolong paagi base sa profit formula, enot, halangkaw na ani, ikaduwa, marhay na presyo kan tinanom asin inaning produkto na ibebenta sa mercado, asin ikatolo, hababang gastusan poon pagtanom hanggang pag-gusi. Ang mga ini, magiging posible sa paagi kan pag-implementar kan mga bagong kaaraman asin teknolohiya gamit ang mga angay na makinarya o mga ekipahe sa pagtanom asin pagsira, pag aprobityar kan mga suporta hale sa Department of Agriculture na dinidistribuer kan mga municipal o city agriculture office kan local na gobyerno, pag-implementar nin diversified farming system tanganing dakul pagkukuanan nin posibleng asin bako sanang saro arog kan monocropping na naoobserbahan ta sa paroy asin mais, asin pag-aprobityar man kan mga libreng trainings hale sa mga ahencias de gobierno. Kung ang mga tanuman, may mga gulayon, may iba pang pagkukuanan o source nin income asin bakong halawig ang paghalat.

Pagpabisto. Mawot kong magpasalamat sa manehamiento kan Bicol Mail sa espasyong tinao para sa Oras nin Paraoma. Ang Oras nin Paraoma sarong public service program kan Naga City Agriculture Office sa Radio Caritas Mariae poon pa kang taon 2020. Sa ikalimang taon kan programa, kami naglalaom na mas makusog pa ang sektor nin mga paraoma asin parasira magpuon sa pagkaaram pasiring sa pagkanuod.