We Also Speak Bicol

Kan sarong aldaw may nabasa po akong artikulo na an gobierno nin Naga nag inagurar nin sarong bagong bansag o apod sa Naga para sa turismo na inaapod na “Naga ‘Yon”. Ginibo ini sa Plaza Rizal.

“The Songs of Naga ‘Yon: The Naga City Tourism Brand” po an titulo kan artikulo.

Medyo dae po ako napa mugtak kan mabasa ko si artikulo ta apwera lang kan si kanta ni Aya, gabos na kanta duman Tagalog. Saka si mga nagtaram Tagalog taramon ninda.

“Songs of Naga ‘Yon” sa Tagalog? Napa sain si Bicol?

Mayo man po akong maraot na nahihiling sa pangaran na “Naga ‘Yon” ta siempre inadalan na ini kan mga matitibay asin mga eksperto sa liniang ini.

Kaya lang an sakuya lang po na comentario digdi, an bansag na “Naga ‘Yon” boot siguro sabihon ninda na, ”magayon an Naga”. Marayrahay po iyan. Pero kung halimbawa sabihon mo na “an maogmang lugar, sa “Naga ‘Yon”, garo Tagalog na iyan ta kung taga Naga ka, an sasabihon mo “sa Naga ‘Yan”. An tataramon na “yon” o “iyun” hale sa Tagalog. Sa Bicol na pag orolay olay, “iyan”, an sasabihon ta.

Iyo man lang po ini an sakuyang dikit na pag tuyaw. Pwedeng sala ako o pwedeng tama. Bako man akong eksperto sa tataramon Bicol. Saro lang po akong namundag asin nag dakula sa Naga na namumundo ta maski sain ka sa Naga mag salingoy ngunian, Tagalog na an madadangog mo. Kabali na diyan an mga mall, mga kakanan, asin mga tindahan.

Kan nagkaka pirang dekada na naka agi, kan panahon na aki pa ako, an tataramon Bicol lang an madadangog mo sa Naga. May mga surubahan pa ngani kami kaidto na nakaka Tagalog ka lang kun magtungtung ka sa estasion kan tren.

Kaidto, si mga dayuhan na nag baralyo asin nag iristar sa Naga nag hingua asin naka nood asin naka taram tulos kan tataramon ta.

May mga amigo ako kaidtong mga bagong abot hale sa Batangas asin Manila na nag hingua tulos mag Bicol. Siring man si mga amigo asin amiga kan mga magurang ko na mga harale sa luwas kan Bicol.

May mga Bombay, Amerikano, Kastila, asin mga Intsik na nag burugtak nin negosyo sa Naga asin nag hiringuwa mag Bicol. May nag gobernador pa satuya na hale sa Batangas pero puro Bicol tataramon niya pag balyo niya satuya. Kabali na diyan si mga padi na dayuhan na naka tararam nin Bicol.

An sabi kan saro kong amigong para surat sa Bicol, an pag huna niya daa si mga dayuhan sa Naga an ma asimilar sa lenguahe ta. Pero garo baliktad na an nangyayari. Si kataid niya ngani daa sa Naga puro Tagalog an tataramon sa harong.

“Taga sain si kataid mo sa Naga?” Hapot ko sa amigo ko.

“Taga Naga.” Simbag niya.

Kita nang mga taga Naga an nag tataragalog sa satuyang lugar.

Pero Dios mabalos duman sa mga inu-umaw kong mga tao asin mga grupo na nagpapadagos kan pagpa uswag kan satuyang tataramon asin historia arog ki Ramon Olaño, Jr. kan Sumaro Bicol. Dakul kitang manunudan sa pahina niya sa FB manungod sa tataramon Bicol asin mga tradisiones ta.

Dakul man kitang manunudan sa mga para surat sa Bicol na arog kan sakuyang compadre asin dating kaklase na si Ernie Verdadero, Greg Castilla asin ibang para surat Bicol sa Bicol Mail arog kay Aida B. Cirujales na para surat Tigsik asin iba pa.

Siring man si Vic Nierva na para surat asin presidente kan Naga City Arts and Culture Coalition na nag promesa sakuya na dae niya pababayaan an tataramon Bicol. Dae daa ako mahandal ta dae mangyayari na mawara an satuyang magayon na tataramon Bicol. Saro si Vic sa mga sinasarigan ta na mag padagos nin pag preserver kan satuyang tataramon. Aram ko may mga iba pa pero dae ko aram kun dikit na lang sinda.

Mayong maraot sa pag taram nin Tagalog sa mga dae talaga tatao mag Bicol. Bentahe pa ngani kitang mga taga Bicol ta taratao kita mag Bicol asin mag Tagalog.

Pero minsan siguro, sa kadaklan kan mga nagtataragalog, dae mo na aram kun an kaulay mo tatao mag Bicol o dae.

Nakaka mundo man na isipon na may mga kantang “Bicol” na sa Tagalog an tataramon.

Nakakamundo man na isipon na baka mag abot an panahon na misclado na nin Bicol saka Tagalog an tataramon ta.

Kun arog kaiyan an mangyari, dae ta na masasabi na “an tataramon Bicol saro sa mga pinaka magayon na tataramon sa enterong kinaban”.

Garo “An Mamundong Lugar” na an Naga kung mangyari iyan. Bako nang “An Maogmang Lugar”.

Pag mate ko, kun padagos an pag taram ta nin Tagalog maski mag sain kita sa Naga, maabot an panahon na may mga karatula na kitang mahihiling sa mga mall asin sa ibang tindahan satuya na nagsasabing.

“We Also Speak Bicol”.